Yap-işlet-devret modeliyle işletilen köprü ve otoyollara verilen garanti tutarlarına kur ayarlaması yapıldı. Osmangazi, Çanakkale, Yavuz Sultan Selim köprüleri ve Avrasya Tüneli gibi projelerde, geçiş garantisi verilen araç sayıları tutmayınca Hazine, işletmeci firmalara aradaki farkı ödemek zorunda kalıyor. Kur farkı nedeniyle bu ödemelerde ciddi artışlar yaşandı. Özellikle Osmangazi Köprüsü’nde geçiş ücreti için ödenecek fark, diğer yapılarla karşılaştırıldığında oldukça yüksek.
Kur Zammı Neden Gündeme Geldi?
Türkiye’deki büyük altyapı projelerinin birçoğu, döviz bazlı sözleşmelerle yürütülen yap-işlet-devret modeli ile hayata geçiriliyor. Bu modelde, belirli bir geçiş garantisi veriliyor ve garantiyi karşılamayan araç sayısı için fark ödemesi yapılıyor. Döviz kurundaki yükselmeler, bu projelerin garanti ödemelerinde artışa yol açtı.
Sözcü Gazetesi’ne göre, Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu farkı karşılamak için köprü ve tünel işletmecilerine ödeme yapacak. Osmangazi Köprüsü için araç başına ödenecek fark 1.315 TL’ye kadar çıkarken, Çanakkale Köprüsü’nde bu fark 175 TL, Avrasya Tüneli’nde ise 82 TL olarak belirlendi.
Osmangazi Köprüsü’nde En Yüksek Fark
CHP Genel Başkan Yardımcısı Deniz Yavuzyılmaz’ın açıkladığı verilere göre, kur farkı en çok Osmangazi Köprüsü’nü etkiledi. Geçiş ücreti 555 TL olarak belirlenmiş olmasına rağmen, Hazine’nin garanti ettiği tutar 1.870 TL’ye yükseldi. Bu durum, Hazine’nin her geçiş için işletmeci firmaya 1.315 TL fark ödemesine neden olacak. Bu fark, projeye sağlanan döviz bazlı sözleşme garantisinin etkilerini net bir şekilde gözler önüne seriyor.
Çanakkale Köprüsü ve Diğer Yapılarda Durum
Osmangazi Köprüsü’nden sonra en yüksek fark ödemesi, Çanakkale Köprüsü için yapılacak. Burada geçiş ücreti 585 TL olmasına rağmen, garanti edilen tutar 760 TL’ye çıkmış durumda. Hazine’nin her araç başına 175 TL fark ödemesi gerekecek.
Avrasya Tüneli’nde ise geçiş ücreti 156 TL’de sabit kalırken, Hazine’nin garanti ettiği geçiş tutarı 238 TL’ye yükseldi. Her bir geçiş için Hazine, 82 TL fark ödeyecek.
Kur Farkının Sektöre Etkileri ve Gelecekteki Durum
Bu tür büyük altyapı projeleri, döviz bazlı sözleşmeler nedeniyle kur dalgalanmalarına karşı oldukça hassas. Kur farkı, Hazine’nin yükünü artırırken, bu durumun bütçeye olan etkileri tartışma konusu olmaya devam ediyor. Özellikle döviz kurlarının yüksek seyrettiği dönemlerde Hazine’den şirketlere yapılan bu ödemeler, kamuoyunda eleştirilere yol açıyor.
Öte yandan, gelecekte benzer projelerin finansmanında farklı modellerin gündeme gelmesi bekleniyor. Döviz bazlı değil, daha sabit ve sürdürülebilir finansman yöntemleri ile bu tür altyapı projelerinin hayata geçirilmesi, kamu maliyesi üzerindeki yükü hafifletebilir.
